YÜKLENİYOR...

Yazılar

Dumbbell Grafik: 2030’da Türkiye

Grafik, Veri Görselleştirme

Geçtiğimiz günlerde Statista bir grafik yayınladı. Görselde, 2030 yılında gelişmiş ülkelerde beklenen ortalama yaşam süreleri karşılaştırılmıştı ve Amerika’nın diğer ülkelerle kıyası yapılmıştı. Grafiği görünce Türkiye’nin bu grafikte yer alsa ne konumda olacağını merak edip araştırmaya başladım ve Tilasto’nun web sayfasında Türkiye’de 2030 yılında beklenen ömür sürelerine ulaştım. Şimdi sıra grafiği Türkiye’yi içerecek şekilde yeniden hazırlamaya geldi…

Coronavirus Covid-19 virus infection China Hubei Wuhan contagion spread economics dow jones S&P 500 stock market crash 1929 depression great recession
Statista’da yayınlanan 2030 grafiği

Ancak Statista’daki grafikte kullanılan kümelenmiş çubuk grafik kullanımı verilerin karşılaştırılması için yeterince sade gelmedi bana. Ülkelerin her birinde kadın-erkek kıyası yapılabiliyor ama kadınların ve erkeklerin ülkeler arasındaki kıyası bu grafikte kolayca yapılmıyor. Bu yüzden karşılaştırma yapmamı sağlayacak başka bir grafik seçmek istedim ve biraz bakındıktan sonra dumbbell chart (bağlantılı noktasal grafik) kullanmaya karar verdim. Excel’deki grafikler içerisinde yer almayan bu grafiği, dağılım grafiğini (scatter plot) düzenleyerek oluşturmak mümkün. Şimdi adım adım grafiği beraber oluşturalım:

Öncelikle veri setimiz bu şekilde:

Bu tabloyu seçip de scatterplot oluşturmak istediğimde excel’in bana verdiği grafik ise aşağıdaki gibi oluyor:

Excel satırlarda yer alan kategori başlıklarını yani ülke isimlerini grafiğe veri olarak almadı, X eksenine ülkeler için otomatik 1’den 11’e numaralandırma yaptı ve yaş bilgilerini Y eksenine yerleştirdi. Eğer ülke bazlı bir karşılaştırma değil de, bir ülkenin farklı yıllardaki ortalama kadın/erkek yaşam sürelerini kıyaslamak isteseydim bu şekilde bir yerleşim uygun olabilirdi ve makyajın ardından finalde de şuna benzer bir grafik elde ederdim:

Ancak bu kez yapmak istediğim kıyas ülke kıyası ve ülke isimlerini x eksenine yerleştirmektense, y eksenine yerleştirip daha kolay okunmalarını sağlamayı tercih ediyorum. Bunu yapabilmek için grafikte kullanılacak veri setini benim tanımlamam daha doğru olacak. Bu yüzden şimdi scatterplotu, tabloyu seçmeden, hatta içinde veri olan bir hücre seçili değilken ekliyorum ve boş bir grafik ekranı elde ediyorum. Bir sonraki adımda yapmam gereken, grafiğe sağ tıklayıp Select Data (Veri Seç) diyerek grafikte kullanılacak serileri (Kadın/Erkek) tanımlamak:

Ekranın solundaki Legend Entries kısmında Add diyerek ilk serimi tanımlıyorum.

Serinin adını tanımlamak için istersem tablodan başlığın yer aldığı hücreyi seçebilir, istersem de burada doğrudan metin olarak girişini yapabilirim. Erkekler için X ekseninde yer almasını istediğim değerler ortalama ömür verisi, Y ekseni için ise ülke adı yerine tabloma eklediğim ülke numaraları alanını seçiyorum. Y ekseninde değerler aşağıdan yukarıya doğru arttığından, grafikte en üstte yer almasını istediğim Güney Kore’ye en büyük, en altta yer alacak Türkiye’ye de en küçük değeri verdim:

Aynı şekilde bir kez daha Add komutuna tıklayıp, aynı tanımlamaları bu kez de kadınlar için yaptıktan sonra Excel’in oluşturduğu grafik şu şekilde:

Burada erkeklerin ortalama ömürlerini mavi noktaların X eksenindeki izdüşümünden, kadınların ömürlerini ise turuncu noktaların izdüşümünden göstermiş oluyorum.

Tabii bir sonraki amacım Y eksenine ülkelerin isimlerini yazdırmak. Bunu bu grafiğe yeni bir seri ekleyip, eklediğim serinin grafik tipini çubuk grafik olarak değiştirerek sağlayabilirim. Ancak o durumda çubuklarla noktaların konumlarını üst üste çakıştırmak için ince ayarlar yapmak gerekiyor. O yüzden ben daha kolay bir yol için, biraz Excel’i kandırmayı tercih ediyorum 🙂 Y ekseninin başlıklarını yazdırabilmek için, erkek ve kadın serilerinden daha solda, sabit bir değere sahip bir seri daha ekliyorum:

Grafiğime yine Select Data menüsünden, Erkek ve Kadın serilerini eklediğim şekilde, X ekseni değerleri E sütunundaki 75’ler, Y ekseni değeri olarak da yine A sütunundaki numaralar olacak şekilde Y başlık serisini ekliyorum. Grafiğimin geldiği nokta bu:

Excel yeni veriler gelince X eksenimi 0’dan başlatmaya karar verdi. Benim ise buna ihtiyacım yok, aksine yeni eklediğim gri noktaların grafiğimin en solunda başlık bölümünü oluşturmasını istiyorum. O yüzden X eksenindeki değerlere sağ tıklayıp Format Axis diyorum ve açılan menüden eksinin minimum değerini 75 olarak değiştiriyorum:

Sırada her bir noktanın yanına ilgili ortalama ömür değerini yazdıracağım veri etiketlerini (data label) eklemek var. Önce kadınlara ait olan turuncu noktalara sağ tıklayıp Add Data Labels diyorum. Excel default olarak noktaların Y değerlerini veri etiketi olarak ekliyor:

Tabii bu grafik için benim ihtiyacım olan noktaların Y değerleri değil, X değerleri. Bu yüzden bu kez eklediğim veri etiketlerine sağ tıklayıp Format Data Labels diyorum ve gelen pencerede X values seçeneğini işaretleyip, Y values işaretini kaldırıyorum:

Aynı işlemleri bu kez erkeklere ait olan mavi noktalarım için yapıyorum, tek bir farkla. Veri etiketlerinin konumunu noktanın solunda olarak değiştirmem gerek:

Gelelim gri noktaları başlıklara çevirmeye… Veri etiketi ekleme işini bu kez de gri noktalar için yapıyorum:

Bu sefer ihtiyacım olan ne X, ne de Y değeri… Bu yüzden Label Contains alanından Values from Cells diyerek benim seçeceğim hücrelerdeki veriyi, veri etiketi olarak göstermesini istiyorum ve gidip B sütunundaki ülke isimlerini (başlığı almadan) seçiyorum. Daha sonra X values işaretini kaldırıyorum ve veri etiketinin konumunu noktanın solu olarak değiştiriyorum:

Ben her ne kadar noktanın solunda görmek istediğimi söylesem de, grafiğimde noktaların yer aldığı çizim alanının (plot area) yani gri karelere bölünmüş alanın dışında başlıkların sığacağı kadar yer yok. O yüzden ülke isimleri halen noktanın üzerinde kalıyor. Bunu düzeltmek için çizim alanının içinde bir boşluğa sol tıklayıp çizim alanını seçiyorum ve sol kenarının ortasından tutup içeri doğru küçülterek, grafiğimin solunda başlıkların sığacağı bir alan açıyorum:

Y ekseni değerlerinin kolayca okunmasını sağlayan çizgiler (gridlines) an itibariyle 2’şer 2’şer ilerliyor. Bunu Y ekseni değerlerinden birisine (0 veya 12’ye tıklamak kolay) sağ tıklayıp Format Axis diyerek açtığım pencerede Major Unit değerini 1 olarak değiştirerek her ülkenin değerlerinin birer çizgi üzerinde yer almasını sağlıyorum:

Fakat bu şekilde gelen görüntüde aslında bu çizgiler değerlerin okunmasını zorlaştırıyor. O yüzden noktaları çizgilerin üzerine değil de, arasına yerleştirmek daha uygun olacak. Bunun için de yine Y eksenimde Format ayarlarıma giriyorum ve 0 olan minimum değerini 0,5’e, 12 olan maksimum değerini de 11,5’e değiştiriyorum:

Artık Y ekseninde yer alan sayısal değerlerle de işim kalmadığından, oradaki değerlerden birine sol tıklayıp tamamını seçerek Delete tuşuna basıyorum:

X ekseninden gelen gridline’ları da azaltarak sadelik sağlamak amacıyla, X eksenindeki değerlerden birisine sağ tıklayıp Format Axis diyorum. Minimum değer 75 kalacak şekilde, bu kez unit değerini 5 olarak değiştiriyorum. Bu şekilde 2’şer 2’şer değil de daha az çizgi çekilmiş olacak:

Sıra geldi dumbbell’larımızın tutacak kısımlarını oluşturmaya, yani kadın ve erkeklerin arasındaki farkı görselleştirecek çizgileri çekmeye. Bunun farklı yolları olsa da, bana en kolay gelen çözüm Error Bars, yani hata çubukları. Normalde bu çubuklar, dağılımdaki bir noktanın tam yerini belirleyemediğimiz durumlarda “bu nokta buralarda da olabilir” anlamında kullanılır; ancak ben bu kez farklı bir fayda sağlayacağım. Kadınların turuncu noktalarından birine sol tıkladıktan sonra, grafiğimin sol üst dışında yer alan küçük artı ikonundan (bu ikonu göremezseniz yukarıdaki menüde Chart Tools/Design menüsünde en solda yer alan Add Chart Element butonuna da tıklayabilirsiniz) Error Barsı ekliyorum:

Hem dikey hem de yatay, ikişer yönlü hata çubuklarım geldi. Benim ihtiyacım olansa sadece negatif yöne yani sola doğru gidecek olan yatay hata çubuğu. İlk önce yukarı aşağı yönlü hata çubuklarından birisine tıklayıp Delete diyerek dikey yönlü hata çubuklarını siliyorum:

Şimdi Excel’e istediğim çubuğun uzunluğunu tanımlama zamanı. Peki çubuğumun boyu ne kadar olmalı? Çubuğumun boyunu Excel’in çekebilmesi için bir sütun daha ekliyorum ve formülünü de Kadınların ömrü-Erkeklerin ömrü olarak yazyorum:

Yatay hata çubuğuna sağ tıkladığımda açılan pencereden, yönü sadece Minus yani eksi olarak değiştiriyorum. Error Amount olarak da Custom seçip, Değerleri tanımla butonuna tıklayarak son eklediğim Fark sütununun verilerini gösteriyorum:

Ve işte artık dumbbell grafiğim hazır… Buradan sonrası tamamen makyaj işlemleri. Başlıkların gri noktalarını ülkelerin bayraklarıyla değiştirdim, fontları değiştirdim, renkleri değiştirdim, kadın ve erkeklerin noktalarının ikonlarını değiştirdim, veri etiketlerinin renklerini değiştirdim, başlığıma grafikten çıkarılmasını istediğim mesajımı yazdım ve veri kaynaklarımı ekledim…

Date: Ağu 4, 2020
AUTHOR: Deniz Aksoy

Koronavirüs Grafikleriyle Panik

Çubuk Grafik, Veri Görselleştirme, Yeniden Tasarlama

Öncelikle söylemek istiyorum: Hastalık hakkında bilgisi, fikri olan bir insan değilim. Dolayısıyla bu yazı üzerinden herhangi bir yönlendirme yapmak değil amacım. Sadece veri görselleştirmeyle ilgilenen biri olarak, bu konuda son günlerde dolaşan grafiklerle ilgili küçük bir yorumumu paylaşmak istiyorum. Bu yorumum sadece hastalığa dair değil, işlerimizde de kullandığımız grafikleri okuyucularımıza doğru (veya istediğimiz şekilde) yorumlatmamızı sağlayacaktır.

Sanıyorum kendimi bildim bileli ilk kez dünya bu kadar büyük bir kriz yaşıyor ve böyle bir anda toplum psikolojisini doğru yönetmek çok önemli. Aşağıdaki grafik hastalığın ölümle sonuçlanan vakalarını anlatmak için BBC tarafından hazırlanmıştı (ben de Türkçe’ye çevirdim):

Grafikte, değerleri okumadan önce çubukların uzunluklarına odaklanıyoruz ve karşılaştığımız manzara 70 yaş üstü sevdiği bir insan bulunan herkes için korkunç olsa gerek… Peki değerlerin bu şekilde görselleştirilmesi doğru mu? Grafikte hiçbir mantık hatası veya yanlış bilgi bulunmuyor. Ancak unutmamak gereken şey şu, grafikteki en yüksek veride bile 100 hastanın 15’inde (bu değeri de küçümsemeden söylüyorum) ölüm yaşanıyor. Dolayısıyla toplumu doğru yönlendirmek için grafiğin şu şekilde paylaşılmasını daha doğru buluyorum:

Hatta tüm vakaların da grafikte yer alması kıyaslamayı daha doğru yapmamızı sağlayacaktır:

Tabii ki başka bir algı yönetimi de ölümleri değil, ölümle sonuçlanmayan vakaları grafikte göstermek olabilir:

Yakın bir zamanda bir de bu konuda paylaşılan haritalar üzerinden de bir yazı yazmayı planlıyorum. Umarım o anda da hala Türkiye’yi kırmızıya boyamadan hazırlayabilirim.

Date: Mar 10, 2020
AUTHOR: Deniz Aksoy

Pie chart? Hem de 3 boyutlu!

Çubuk Grafik, Pasta Grafik, Veri Görselleştirme, Yeniden Tasarlama

Twitter’da bu hafta gördüğüm bir paylaşımda, yeniden tasarlama içgüdümü dürten bir grafikle karşılaştım yine. Günümüz veri görselleştirme uzmanlarının köşe bucak kaçtığı grafik türü olan pie chart kullanılmıştı, hem de 3 boyutlu:

Cidden olayı “keçi inadı”na bindirmek istemiyorum ama 🙂 lütfen grafiklerinizde 3 boyut kullanmayın. Çünkü grafiğin 3 boyutlu olduğunu göstermek için bir miktar döndürmek zorunda kalacaksınız ve bu da parçaların büyüklüğünü kıyaslarken, işin içine bir de hiç istemeyeceğimiz perspektif etkeninin girmesine neden olacak. Şeki bu grafikten hangi mesajı almamız gerekiyor? İlk olarak hangi parçayı/datayı okumalıyız? Türkiye kaçıncı sırada? Hangi ülkelerden daha iyi, hangi ülkelerden daha kötü durumdayız? Hiçbirinin cevabını ilk 5 saniye içinde veremeyiz ve bu da kesinlikle istediğimiz bir durum değil.

Ne yaptım? İlk olarak ben de aynı grafiği üretmeye çalıştım. Excel’e verileri girip grafiğimi oluşturdum ve gördüm ki, paylaşımdaki grafikte kullanılan renkler doğrudan uygulamanın paletinden geliyor:

Eğer 3’ten fazla parçanın bütün içindeki paylarını kıyaslamak istiyorsanız pie chart ne yazık ki uygun bir grafik değil. Ya geri kalan parçaları birleştirip “Diğer” diye göstermek gerekiyor ya da başka bir grafiği seçmek. Ben çubuk grafiği seçmeyi tercih ettim ve Excel’den grafiğimi oluşturdum:

Excel’in default grafik ayarlarının iyi olmadığını kabul etmemiz gerekiyor. Hele ki çubuk grafikler için… Sanki çubuk grafik sadece zamansal değerleri göstermek için kullanılıyormuş gibi, son girilen veriyi en üstte gösteriyor. İlk olarak bu sırayı tersine çevirerek işleme başladım:

Fakat bu haldeyken bile sıralama içime sinmiş değil. Çünkü ülkeler, değerleri geçtim, isimlerine göre bile sıralanmış değil (zaten öyle olsa da kabul etmezdim). Henüz değere göre sıralamayı grafik ayarlarından yapmak mümkün değil, o yüzden grafiğimi oluşturan data tablosunda ülkelerin sıralamasını değiştirdim ve grafiğimin de düzenlenmesini sağladım:

Şimdi sıralama içime sindi işte… Burada atlamamak gereken bir durum var: Eminim aranızda zaten fark edenler var. “Diğer” verilerini -değeri ne olursa olsun- her zaman en altta tutun. Çünkü o değer, diğer ülke bilgilerinden farklı bir bilgi ve onların arasına karışmamalı. Bir sonraki hamle olarak da -yine Excel’in kötü bir default ayarı olan- sütunlar arası boşluk değerini düzenleyerek devam ediyorum:

Sütun kalınlığının %50’si genişliğinde bir boşluk her zaman göze hoş gelecek bir değer olacaktır… Grafikte eleyebileceğimiz ne varsa eleyip, en sade haline getirmeye çalışıyoruz. Dolayısıyla hem eksen değerlerinden, hem de grid çizgilerinden kurtulmak mümkün. Bunu da değerleri kendi sütunlarının yanına yazarak sağlıyorum:

Görüntü oldukça sade hale geldi. E artık haliyle sıradaki hamlem de anlamlı bir renk kullanımını sağlamak… Çünkü bu haliyle okuyucularımıza nereye bakmalarını istediğimizi söyleyemiyoruz. O zaman rengi “Lütfen buraya bak” demek için kullanalım:

Kırmızının öne çıkması için de diğer sütunları pasife çekiyor, yani griye boyuyorum. Tabii her zamanki gibi, bu grafiği sunmayıp bir raporda veya sosyal medyada paylaşacağımı düşünerek başlığımı mesajımı içerecek hale getiriyorum:

Son olarak da alt başlığımı, kaynağımı ekliyor ve grafiğimin gereksiz bir ayrıntısı olan çerçevesinden kurtuluyorum. Grafiğimiz yayına hazır, afiyet olsun 🙂

Date: Mar 6, 2020
AUTHOR: Deniz Aksoy

Alan Grafiklerin Etkisini Artırmak

Alan Grafik, Çizgi Grafik, Veri Görselleştirme

Zamansal gelişimi göstermenin yollarından ikisi çizgi ve alan grafikler. Eğer tek bir değerin zamansal değişimini göstermek istiyorsak, çizgi grafik yeterli etkiye sahip olmuyor. Alan grafikler ise dolgu olacak alanın boyutuna göre çok fazla renk patlamasına neden olabiliyor. Örneğin 1960 yılından itibaren ülke nüfusunun gelişiminin grafiğini oluşturalım:

Çizgi grafik kullandığımda çok fazla boşluk alan yer aldığından, yeterince etkili olmuyor.

Alan grafik kullanıldığında ise grafiğin yarı alanı boyanacağından bu grafik de göz yorucu olabiliyor. Bunu aşmanın yollarından birisi, grafiği bölümlere ayırmak. Böylece grafiği parça parça daha kolay sindirebiliriz:

Bunu sağlamak için verileri farklı sütunlara alıyorum ve Excel de her bir sütunu ayrı renkte bana göstermeye başlıyor. Fakat bu durumda da, Excel her bir parçanın ilk değerinden önce 0 değeri var şeklinde kabul ettiğinden, alanı da 0 noktasından başlatıyor. Bunu engellemek için Excel’in Veri Seç menüsünün içinde Gizli ve Boş hücrelerin gösterimi bölümünden, boş hücreleri boşluk olarak göstermesini istiyoruz.

Oluşan parçaların hangi yıllara dair veri içerdiğini zaten eksen başlıklarından anlayabileceğiz. Dolayısıyla altta yer alan açıklama (gösterge/lejan) bölümüne ihtiyacımız bulunmuyor. En sade grafiği oluşturmak adına, o bölümü de silebiliriz.

Eksende yer alan bilgilerin gösterimini de sadeleştirebiliriz. Hepsi milyon bilgisi olduğundan eksen bilgilerini düzenleyip birimi milyona çevirdim.

Renklendirmeyi Excel kendisi otomatik belirlemişti ancak her bir parçayı ayrı ayrı renklendirmeye de ihtiyacım bulunmuyor. Grafiği kullanırken vereceğim mesajı destekleyecek şekilde renklendirme yapabilirim:

Zaman ekseninde de her yılın yazılması gerekmiyor. Orada da 5 senede bir metin yazacak şekilde tablomdaki verileri sadeleştirebilirim. Bu da okumayı kolaylaştıracaktır:

Bu şekilde grafiğim kullanıma hazır; ama ben grafiği salt alanla göstermek yerine, bir de çizgi grafikten destek alarak etkiyi artırmak istiyorum. Bunu yapmak için denediğim ilk yöntem alan grafiğe çerçeve (ana hat/kenarlık) eklemek; fakat çerçeve eklediğimde bu çizgiler -benim istediğim şekilde- alanın sadece üstünde değil, her yanında görüntüleniyor:

Bu şekilde çerçeve kullanmak yerine, aynı datadan bir de çizgi grafikler yerleştiriyorum. Aynı datayı yeniden Veri Seç üzerinden eklediğimde yine yeni data renklendirilmiş sütunlar olarak grafikte yer alıyor.

Daha sonra bu yeni eklediğim 6 seriyi sütun grafikten çizgi grafiğe çeviriyorum:

Ardından çizgilerin renklerini de alan rengine uyumlu olacak şekilde düzenliyorum:

Grafikte kullanılan metinlerin fontunu en çok beğendiğim fonta (Titillium) çeviriyorum.

Ve son hamle olarak da, grafiği sunmayıp web sayfamda paylaşacağımdan, grafiğin mesajını başlık olarak yerleştiriyorum.

Date: Şub 20, 2020
AUTHOR: Deniz Aksoy

Kıyaslamalı Anket Gösterimi

Çubuk Grafik, Veri Görselleştirme

Grafik kullanımının yaygın olduğu alanlardan birisi de anket sonuçlarının gösterimi. Bu konuda en fazla çalışma ve sonucu da siyasal anketlerde görüyoruz. Konu için örneği Metropoll Araştırma şirketinin yaptığı bir anketten aldım ama baştan söyleyeyim, bu yazım herhangi bir siyasi mesaj/fikir içermiyor. 😉

Metropoll Araştırma şirketi, geçtiğimiz sene Eylül ayında Kaz Dağları’nda vatandaşların doğaya zarar verilmesine gösterdiği tepkinin ardından bir araştırma gerçekleştirmiş ve sonuçlarını şu tweetle paylaştı:

Örnek olarak bu paylaşımda 3. görseldeki bilgileri kullanmak istedim:

Metropoll burada tüm vatandaşların ortalamasını çubuk grafikle verip, partiler bazında fikirlerin dağılımını tablo olarak göstermeyi tercih etmiş. Veri Görselleştirme açısından baktığımda, tablo kullanımı bu bilgileri karşılaştırmak için bana uygun gelmedi ve onları da grafiğe eklemek gerektiğini düşündüm. Haliyle açtım tabii Excel’imi, girdim datayı 🙂

Excel yığılmış veya %100 yığılmış grafiği seçtiğimde yukarıdaki grafiği oluşturdu. Bu grafikten “Katılmıyorum” diyenlerin çok daha ağırlığı olduğunu görebiliyorum ancak partiler arası bir kıyas yapmak yine de mümkün değil. Çünkü yığılmış grafikler (yığılmış sütun, %100 yığılmış sütun, yığılmış çubuk, %100 yığılmış çubuk, yığılmış alan, %100 yığılmış alan… gibi) aslında bize sadece 2 değeri kıyaslama imkanı sunar: en altta gösterilen değer ve toplam. Dolayısıyla burada, partilerin “Katılıyorum” oranları kendi arasında kıyaslanabilir ama diğer iki bilgiyi sağlıklı karşılaştırmak mümkün değil. Bu yüzden grafiğimi değiştirmeye, bunun için de datamı değiştirmeye ihtiyacım var. Varmak istediğim nokta, her cevabı kendi içlerinde gruplamak, bu yüzden de aralarına boşluk (buffer) yerleştiriyorum:

KatılıyorumBuffer1KatılmıyorumBuffer2Ne katılıyorum
ne katılmıyorum		Buffer3
AKP10%30%75%36%15%45%
CHP5%35%91%20%4%56%
MHP9%31%90%21%1%59%
HDP2%38%86%26%13%47%
İYİ Parti10%30%84%27%6%54%
SP20%20%40%71%40%20%
Diğer10%30%60%51%30%30%

Datayı bu hale getirince oluşturduğum yığılmış grafik de şu hali alıyor:

İlk iş olarak, çubuk grafiklerde Excel’in default olarak datayı ters sırada göstermesi durumunu düzeltmek için, eksen başlıklarını biçimlendirip data tablomdaki sıralamaya getiriyorum:

Daha sonra Excel’in bir diğer mutlaka düzenlenmesi gereken default ayarı olan çubuklar arası boşluk değerini, çubuk kalınlığının yarısına getiriyorum:

Buffer dataları sadece grafikte cevapları kendi aralarında kıyaslanabilir hale getirmek için eklemiştik, dolayısıyla grafikte renkli olarak görünmelerine gerek yok. Hem dolgularını hem de çerçevelerini kaldırıyorum ki kaybolsunlar:

Buffer bölümlerinin değerleri araya girdiğinden, eksendeki değerler artık benim için anlamsız hale geldi. Dolayısıyla ekseni biçimlendirip, maksimum değerini uygun değere getirip sonrasında eksen değerlerini siliyorum:

Araştırma şirketi, tabloda partileri son seçimde aldıkları oy oranına göre sıralamış. Ancak grafiğe aldığımda bu sıralamanın benim için bir anlamı kalmadı. Bu yüzden kıyaslamayı kolaylaştırabilmek için benim için önemli olan bir değere göre sıralamalarını yeniden düzenliyorum:

Burada unutmamak gereken bir detay var, o da Diğer başlığının değeri ne olursa olsun en altta kalması gerektiği… Sıralama düzelmiş oldu ve sıra geldi renklere… An itibariyle Excel’in default renk paletindeki 1. 3. ve 5. renkler kullanıldığından, bize hiç uygun olmayan bir renk seçimi mevcut. “Yatırım yaptıkları bölgede istihdam artışı olacaksa yerli ve yabancı şirketlerin doğaya verdiği zarara göz yumulabilir.” cümlesine katılanların yatırım dostu (!), katılmayanların ise çevre dostu olduğunu düşünerek yeniden bir renklendirme yapıyorum. Tabii ki kararsızlar da pasif renge çekiliyor:

Eksen değerlerini kaldırdık ama bu kez de cevapların değerlerini okuyabileceğim bir yer kalmadı. Cevapların çubuklarına veri etiketi ekleyerek bu durumu çözebiliriz:

Ancak burada da şöyle bir sıkıntı oluşuyor. Bu etiketleri beyaz yapsak yukarıdaki kayboluyor, siyah yapsak aşağıdakiler pembenin üzerinde okunmuyor. Veri etiketlerini çubuğun dışına almak da mümkün değil yığılmış grafiklerde. Burada da yardımımıza buffer çubukları koşuyor. Değerlerimizi onların üzerine yazacağımız bir etiketle gösterebiliriz:

Eklediğim veri etiketinin “Katılıyorum” cevabı verenlere ait olduğunu daha kolay okutmak için etiketleri “Katılıyorum” çubuklarına yaslayıp metin renklerini de çubuk rengine çeviriyorum:

Fakat unutmamak gerekiyor ki, veri etiketi ekle dediğimde Excel haliyle buffer datasını etikete yazdırdı. Dolayısıyla etiketleri biçimlendirip, kendi değerleri yerine, “Katılıyorum” diyenlerin değerlerini göstermesini sağlıyorum:

İşte şimdi istediğimiz gibi görünmeye başladı. Bu işlemi buffer2 ve buffer3’te de uyguluyorum ki diğer değerlerimizi de kolayca okuyabilelim:

Eski yazılarımı okuyanlar ve eğitimlerime katılanlar bilir ki, alttaki gösterge bölümünü kullanmayı hiç sevmem. Bu yüzden oradaki renk açıklamalarını grafiğin içerisine alabilmek için datanın üzerine bir satır daha ekleyip başlıkları oraya alıyorum:

Dolayısıyla artık aşağıdaki göstergeye de ihtiyacım kalmadı, kendisinden hemen kurtulabiliriz:

Grafiğin data kısmını düzelttikten sonra sıra geldi başlığa. Başlıkta grafiği kullanma amacınıza, grafiği gösterdiğinizde iletmek istediğiniz mesaja yer vermek gerekiyor. Ben de grafikten kendime göre bir mesaj çıkardım ve onu kullandım. Tabii ki bir başkası, başka bir mesajla da paylaşabilir… Başlığa ek olarak bir de data kaynağımı da alt kısma ekledim:

Şimdi grafik benim için hazır hale geldi. En başta, tweette paylaşılan haline baktığımda ise, bir bilgiyi daha ekleyebileceğimi düşündüm, o da tüm partilerin genel datası:

Genel datası diğerlerinden farklı bir data olduğundan, bu farklılığı renk değişikliği ile belirtmeye karar verdim. Veri etiketlerini de ekleyerek grafiğimi final haline getirdim:

Buraya kadar ilgiyle okuyan herkese çok teşekkürler 🙂 Eğer gelecek haftalarda görmek istediğiniz bir paylaşım varsa yorumlarınızı bekliyorum.

Date: Şub 8, 2020
AUTHOR: Deniz Aksoy

Basit Karşılaştırma Grafiği

Çizgi Grafik, Eğim Grafiği, Veri Görselleştirme

Twitter’dan takip ettiğim İsmail Şayan, sporun ekonomisi üzerine çok iyi bilgiler paylaşıyor. Geçen hafta 4 büyükler diye tabir ettiğimiz Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor’un, kamuya açık olarak paylaştığı bilgilerden yola çıkarak kredi borçlarını karşılaştırdı:

Bu bilgileri bir grafikte görmek isteyince akla tabii ilk olarak sütun grafik geliyor.

Excel’in varsayılan olarak oluşturduğu grafik bu; fakat bu grafikte kulüplerin iki farklı dönemdeki bilgilerini kolayca kıyaslamak mümkün değil. Sürekli gözümüz bir sola bir sağa gitmek sorunda kalıyor. Bu da okumayı zorlaştırıyor.

Hemen satır-sütun değişikliğiyle diğer halini denemek istedim:

Bu grafikte tekil olarak kulüplerden birine baktığımızda, iki dönemin kıyasını yapabiliyoruz. Ancak bu kez de kulüpleri birbiriyle okumak çok kolay olmuyor. Grafik Sürekliliği (Graphic Continuum – https://visual.ly/blog/graphic-continuum/) dokümanından faydalanarak, kategori karşılaştırılmasına farklı bir grafik seçmeyi denedim. İki dönem içinde birden çok parametreyi kıyas için kullanılabilecek grafik olarak hemen Eğim Grafiği (Slope/Bump Chart) gözüme çarptı. Excel’de bu grafik kendi adıyla yer almıyor ancak birkaç farklı grafiği kullanarak bunu oluşturmak mümkün. Birisi çizgi grafik, diğeri ise nokta dağılım grafiği (scatterplot). Çizgi grafiği seçtim ve eğim grafiğini en sade haliyle oluşturmak için düzenlemelerimi yapmaya başladım.

Çizgilerin renklerinin kime ait olduğunu göstermek için gösterge bölümünü kullanmak yerine doğrudan çizgiye yazmayı tercih ediyorum.

Değerleri de okumak bu grafikte değerli, o yüzden y ekseninde yer alması yerine, o bilgiyi de yine çizgi üzerinde göstermeyi seçtim.

Elimizde sadece iki tarihe dair veri var, dolayısıyla diğer ayların grafikte yer almasına da ihtiyacımız yok. Ancak excel x eksinini tarih sıralaması olarak gördüğünden otomatik olarak onları getiriyor. Dolayısıyla onları uçurmak için ekseni tarih değil, metin ekseni olarak ayarladım ve grafiğin çizim alanını daraltarak çizgileri biraz daha kısalttım.

Renkler Excel tarafından atanan otomatik renkler; ancak bu grafik için herhangi bir anlamları bulunmuyor. Rengi yine bir amaç için kullanmayı seçiyorum:

Eğim grafiğinin bir tasarım özelliği olarak, çizgilerin iki ucuna birer nokta ekledim.

Grafiğin mesajını başlığa aldım, değerlerin neyi ifade ettiğine dair bilgiyi ekledim, fontları kendi favori fontuma getirdim, gereksiz olan grafik çerçevesini kaldırdım ve sonuç görsel:

Date: Oca 28, 2020
AUTHOR: Deniz Aksoy

Grafikler Nasıl Yalan Söyler?

Balon Grafik, Grafik, Harita, Veri Görselleştirme, Yeniden Tasarlama

Son dönemde okuduğum Veri Görselleştirme kitabı, Alberto Cairo’nun yazdığı “How Charts Lie”. Kitabın ilk konusunun çıkış noktası da aşağıdaki tweetti:

Kısaca açıklamak gerekirse, ABD’de son dönemde başkan Trump’ın görevi kötüye kullanmaktan azledilmesi gündemde. Trump destekçisi Lara Lea da, “Bakın ülkenin bu kadar büyük bir kısmının çoğunluk oyunu almış bir insanı azledemezsiniz” minvalinde bir harita paylaştı. (Sanki çok oy alan insan kötü bir şey yapamazmış gibi… Çok oy alan değil, çay veren adam kötü olamaz, İsmail Abi öyle öğretti bize.) Fakat bir diğer sorun ise şu, ilçe bazında verilmiş bu harita da doğru bir veri görselleştirme metodu değil. Alberto Cairo’nun burada kullandığı karşıt argüman çok hoş: “Land doesn’t vote, people do.” yani “Topraklar değil, insanlar oy kullanır.” Dolayısıyla oylamaları toprak üzerinden göstermek doğru değil. Çünkü şu anda çok az gibi gözüken mavi alanlarda çok büyük nüfuslar yaşıyor. Dolayısıyla aslında çizilmesi gereken harita şu:

Bunu okuduktan sonra aklıma tabii ki bizim seçimlerimizde kullanılan haritalar geldi. Son seçim olan Belediyeler seçimleri için hazırlanmış grafiğe bakalım:

http://secim2019.ntv.com.tr/

Siyasi göndermeden bağımsız, bu grafiğin de artık doğru bir gösterim olmadığını rahatça söyleyebiliriz. İlçe bazında olanını da uygun bir zamanda hazırlamaya çalışacağım ama şimdilik il bazında olanını paylaşmak isterim:

Bu grafikleri oluşturmanın birden fazla yolu/uygulaması var. Ben şimdilik Excel’in balon grafiği ile hazırladım ama Tableau ile hazırlayacağım grafikler çok yakında burada…

Date: Oca 20, 2020
AUTHOR: Deniz Aksoy

Verileri Nasıl Sıralamalı?

Alan Grafik, Çizgi Grafik, Çubuk Grafik, Sütun Grafik, Veri Görselleştirme, Yeniden Tasarlama

Geçtiğimiz hafta, Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden (MGM) Erdoğan Bölük, Türkiye’de görülen hava sıcaklıklarıyla ilgili şu tweeti paylaştı:

Grafik bize diyor ki: “Son 20 yıl içerisinde yaşanan bir sıcaklık anomalisi var”. Tam bir açıklama olmasa da, her yılın ortalama sıcaklığının 2000 yılının sıcaklık ortalamasıyla olan farkını görüntülüyoruz. Grafik ne kadar alarm veren bir durumu gösterse de, zaman içerisindeki gelişimi anlayamıyoruz. Tabii hemen kolları sıvadım ve “Ben olsam nasıl yapardım?” sorusunun yanıtı için öncelikle grafiği bire bir kendim oluşturdum:

Grafiğe biraz bakınca düzenlemek isteyeceğim birkaç detay görmüştüm aslında:

  • Hem veri etiketi (data label) hem de Y ekseni etiketi kullanmamak.
  • İçeriğin ön plana çıkmasını sağlayacak beyaz arka planı kullanmak.
  • Grafiğin okunmasında en önemli unsurlardan birisi olan sadeliği korumak için gölge gibi bir görsel efekti kullanmamak.
  • X ekseninde yer alan yılların dikey değil, yatay yazılmasını sağlamak.
  • Başlıkta grafiğin mesajını verip, mevcut başlıktaki bilgilendirmeyi alt başlık olarak yerleştirmek.

Ancak tüm bunların ötesinde bir veri görselleştirme hatası bulunuyor grafikte. Zamansal değerleri anlatan bir grafiğin veri sıralaması, verilerin değerlerine göre değil, zamanına göre yapılmalıdır. Dolayısıyla ilk yaptığım değişiklik bu oldu:

Ancak bu durumda grafikten sıcaklık değerlerinin zaman içerisinde nasıl değiştiğini okuyabiliriz. Mevcut halinden sıcaklıkların ne zaman 2000 yılının değerlerinin altına düştüğünü, öncesinde sonrasında neler olduğunu okumak mümkün değildi.

Buradan itibaren yapılması gereken diğer değişiklikleri uyguladım:

Bu noktada da, acaba bu zamansal değişimi göstermenin doğru yolu alan grafiği midir? Yoksa örneğin çubuk grafik, sütun grafik veya çizgi grafik kullanılabilir miydi?

Çubuk Grafik
Sütun Grafik
Çizgi Grafik

Bu üç grafikten kesin olarak kullanmayacağım bir grafik var, o da çubuk grafik… Çünkü çubuk grafiklerdeki 0’ın sağı/solunda pozitif/negatif değerleri görmek bizim çok alışık olduğumuz bir durum değil. Eğer bir grafikte pozitif ve negatif değerler varsa mutlaka sütun/alan/çizgi grafikten birini seçmeliyiz.

Peki bu 3 grafiğin arasında katı bir doğru var mı? Hayır. Benim seçimim çizgi grafik olurdu ama sütun veya alan seçene de lafım olmaz 🙂

Date: Oca 13, 2020
AUTHOR: Deniz Aksoy

Zamansal Değişim Grafikleri

Çizgi Grafik, Veri Görselleştirme, Yeniden Tasarlama

2 gün önce Ekonomi Profesörü Veysel Ulusoy twitter hesabından şu tweeti paylaştı:

Bu grafiği görünce aklıma hali hazırda paylaşmak istediğim bir yeniden tasarlama geldi. Tam da uygun bir örnek yakalamışken kullanmak istedim.

Şimdi öncelikle grafiğimizi değerlendirerek işe başlayalım. 3 şehre ait 15 yıllık GSMH verilerini görüyoruz ve grafiğin kendisinden alabileceğimiz bir mesaj yok. Sadece bize verileri görüntülemiş. Fakat bu 45 veriyi birbirinin içine geçmişken kıyaslamak kolay değil. Dolayısıyla burada zamansal datanın değişim kıyasını yapabilmenin doğru yolu sütun grafik değil. Grafik Sürekliliği (The Graphic Continuum) infografiğinden yararlandığımızda, zamansal değişimleri gösteren grafikler: Çizgi Grafikler ve Alan Grafikler. Burada kümülatif bir bilgi olmadığından alan grafikleri kullanmak uygun olmayacaktır, dolayısıyla seçimimiz Çizgi Grafik:

Renkler Excel tarafından atanan otomatik palet renkleri. Ancak bu renklerin bir anlamı yok bu grafikte. Peki nasıl renklendirmeliyiz? Hocamızın mesajına bakalım: “Bölgesel gelir farklılığı düalist ekonominin göstergelerini destekler nitelikte…” Demek ki aslında düşük gelirli olan şehirlerimizi vurgulamaya çalışıyoruz ve İstanbul verisi de onların karşısında zıt olarak verdiğimiz ek bilgi. Bu durumda grafiğimizi şu şekilde düzenlememiz gerekiyor:

Tabii bu durumda hangi çizginin Adana, hangisinin Adıyaman olduğunu belirtmek için ya farklı renkler kullanmalıyız ya da bir grafik düzenleme işlemi olarak alt kısımdaki açıklama kısmını (gösterge veya lejan olarak da isimlendirilir) grafiğin içine dahil etmeliyiz.

Eğer çizgilerimizin bir rengi varsa açıklama metinlerini de aynı renkte kullanmak grafiğin okunmasını kolaylaştıracaktır.

Sormamız gereken bir diğer soru da şu: Bu şehirlerin düşük GSMH olduğunu nasıl düşünüyoruz? Neye göre düşük? Evet İstanbul’a göre düşük ama belki de diğer şehirlerden yüksek. Dolayısıyla grafikte yer alması gereken bir diğer bilgi Türkiye Ortalama verisi.

Ancak bu noktada şunu kaçırmamamız gerekiyor: Türkiye verisi bir şehir verisi değil, yani aslında farklı tipte bir veriyi aynı grafikle göstermeye çalışıyoruz. Türkiye verisini farklı bir biçimde göstermek, -farklı bir çizgi tipi veya farklı bir grafikle- verileri ayrıştırmayı kolaylaştıracaktır. Ben alan grafikle göstermeyi tercih ettim:

Evet şimdi grafiğimiz mesajımızı çok daha net bir şekilde göstermeye başladı. Peki ya mesajımız neden burada yok? Hadi onu da ekleyelim:

Son olarak grafik eksenlerini de grafiğin geri kalanının biçimine uygun hale getirip çalışmamızı sonlandırabiliriz:

Nereden Nereye Geldik?

Date: Oca 6, 2020
AUTHOR: Deniz Aksoy

Bu sene yeni şampiyon çıkar mı?

Sıralama Grafiği, Veri Görselleştirme

Madem Süper Lig’de ilk yarı bitti, bu haftanın grafiği de futboldan gelsin. Bump Chart yani Sıralama Grafiği ile, zaman içinde sıralamalarda yaşanan değişiklikleri görselleştirebilirsiniz. Bu grafiği oluşturmak için Excel’i Scatter Plot (Dağılım Grafiği) üzerinden bir miktar kandırmış olabilirim 🙂 Ne dersiniz, bu sene farklı bir şampiyon çıkar mı? ????

Date: Ara 30, 2019
AUTHOR: Deniz Aksoy